Geplaatst door Eerder schreef ik dat er geen organisatie qua risico’s zo complex is als een gemeente. Dit komt door de vele verplichte taken, stakeholders en samenwerkingsrelaties. En nu krijgen ze van het nieuwe kabinet nog meer taken bij. Gemeenten moeten groter worden en dienen de regie te voeren over andere organisaties (bijv. woningbouwcorporaties).
Hoewel de lokale politiek bijna altijd lijkt te juichen bij nieuwe taken (en dus extra budget) maar ik mij grote zorgen over of de gemeentelijke organisaties dit wel aankunnen. Hoe hou je het overzicht als je bedenkt dat een grote gemeente alleen al bij jeugdzorg en AWBZ met zo’n 150 organisaties dient te onderhandelen!! Dit vereist dus analytisch inzicht en zeer sterk ontwikkelde sociale vaardigheden. En dat terwijl er de afgelopen jaren (door bezuinigingen) weinig in de noodzakelijke kennis en kunde van personeel is geïnvesteerd.
Fusies werkten niet!
Belangrijk thema is dat gemeenten moeten samengaan. Maar gaat dat wel goed? Uit onderzoek blijkt dat in het bedrijfsleven 70% van de fusies en overnames geen waarde toevoegt. Ook uit het COELO-onderzoek blijkt dat de uitgaven van gefuseerde gemeenten op de langere termijn meer toenemen dan de uitgaven van gemeenten die niet zijn gefuseerd. Kortom samenwerking en schaalvoordelen lijken ook schaalnadelen op te leveren. Hoewel het COELO nu onderzoekt wat de oorzaken zijn wil ik in deze blog vanuit de praktijk reeds een aantal open deuren intrappen.:
Oorzaken waarom fusies onvoldoende opleveren…
- Professionalisering organisatie: Vanuit mijn werk voor fusiegemeenten blijkt altijd dat de organisatie een enorme professionaliseringsslag moet maken. Dit geldt zowel voor het management als elke individuele medewerker. Bovendien geldt dit ook voor bijv. ict systemen waar bijvoorbeeld geen onderhoudscontract voor gesloten is.
- Geen nulmeting. De ambtelijke organisatie wordt door de politiek voor een voldongen feit gesteld om in een volstrekt onzeker avontuur te stappen. Hierdoor komen verborgen gebreken (ofwel lijken uit de kast) pas later naar boven.
- Geen aandacht voor samenwerking nadat besluit is genomen. Geen goede begeleiding van de zachte kant van fusie traject waardoor de vooraf bedachte synergie niet wordt bereikt. Je krijgt dan bijv. organisatiecynisme.
- Hogere kosten verantwoording; Aan een grotere organisatie mogen meer eisen qua verantwoording worden gesteld. Dus zullen de kosten voor audit & control hoger worden.
- Teveel maatwerk ondanks fusie. Ofwel de uitzondering voor de kleine dorpskernen om toch een zwembad / sporthal te behouden.
Due diligence verplicht
Eerder is vanuit ministerie van Binnenlandse zaken is vergelijkbaar onderzoek gedaan naar de oorzaken van het niet functioneren van samenwerkingsrelaties tussen gemeenten ( gemeenschappelijke regelingen). Hierbij werden ook een aantal cultuuroplossingen benoemd. Een van de mijn inziens belangrijkste : Stel systematisch risicoanalyses op!
Persoonlijk hoop ik zo dat de politiek dit de gemiddelde gemeente-ambtenaar gunt, want anders wordt het wel een heel onaantrekkelijke baan!
Robert 't Hart 
Ik mis er nog eentje in dit mooie en herkenbare rijtje van oorzaken, en dat is dat er geen heldere concrete doelstellingen vooraf zijn. Waarom willen we deze fusie of waarom willen we taak x uitbesteden? En als er geen concrete doelen zijn is achteraf nooit goed vast te stellen of de operatie een succes was. Er is immers geen maatstaf voor dat succes gedefinieerd, en er was, zoals de blogauteur schrijft ook geen nulmeting.