De harde val van succesvolle mensen “het winnaarseffect”

Sinds mijn studie rechten aan de UvA ben ik al bezig met het onderwerp Governance.  Het boeit mij dat bestuurders wanneer ze na een flitsende carrière aan de top van hun organisatie staan, er op een gegeven moment een punt komt dat zij zichzelf zo fantastisch vinden dat ze de werkelijkheid anders gaan zien. De  neuropsycholoog Ian Robertson schreef er een boek over: Het winnaarseffect.   Een belangrijk maar ook nu zeer actueel boek want winnen, veel winnen, verandert iets in onze hersenen. Een paar sprekende voorbeelden:

Op 18 november 2008, 2 maanden na de val van Lehman Brothers, reisden de drie CEO’s van Ford, Chrysler en General Motors naar Washington om de Amerikaanse overheid te vragen om  maar liefst 25 miljard dollar in hun vrijwel bankroete bedrijven te steken. Terwijl ze diep in de problemen zaten reisden zij alle drie met hun eigen bedrijfsvliegtuig naar Washington. Enige bescheidenheid zou voor deze vliegende directeuren op zijn plaats zijn geweest.

De zoon van Picasso was totaal niet gelukkig en heeft zelfmoord gepleegd omdat hij niet kon leven in de schaduw van het succes van zijn vader. Onder meer doordat zijn vader zichzelf als een soort God zag. Picasso vergat te laten zien –in al zijn grootsheid- hoe hij zijn succes had bereikt (met hard werken, vallen, opstaan en kleine successen). Vergeleken met de grootsheid van zijn vader zag de zoon zijn kleine successen als persoonlijk falen en werd hij nooit gemotiveerd om te leren en verder te gaan.

Een acteur die een Oscar wint, leeft gemiddeld 6 jaar langer dan een collega die slechts wordt genomineerd. De belangrijkste oorzaak hiervan is dat je minder stress hebt omdat je meer control over je leven denkt te hebben.

Een bokser (maar ook een muis) die een grote wedstrijd wint, heeft dankzij de neurologische effecten van winnen meer kans de volgende ook te winnen.

Winnaarseffect

Mensen winnen sneller als ze behoefte aan macht hebben. Een hoog testosteronniveau maakt de machtshonger groter. Maar testosteron zorgt er ook voor dat als ze vervolgens winnen er dopamine vrij komt. Deze neurotransmitter maakt je gemotiveerd, gedreven, gefocused en daadkrachtig.  Je wordt slimmer doordat plannen smeedt, vooruit denkt, doelstellingen stelt en behaalt. Ook verhoogt het de concentratie en seksdrive. Winnen loont en is dus ook zeker positief.

Uiteindelijk verliezers

Er kunnen echter ook duidelijke negatieve neveneffecten  bij mensen ontstaan door al het winnen:

• Verslaving aan winnen en de bijhorende testosteron-overdosis zorgt ervoor dat de volgende prikkel sterker moet zijn om hetzelfde effect te bewerkstelligen.
• Geloof in eigen visie wordt steeds groter. Het verlies van realiteitszin en vermogen om je los te maken van je eigen visie neemt af.  Er komt steeds minder ruimte voor een  andere interpretatie, zelfs in de huidige complexe en onvoorspelbare wereld.
• Oogkleppen op. Ze laten zich niet afleiden van dingen (waarschuwingstekens) die hen van de grote lijnen af kan houden.
• Egocentrisch gedrag en afnemend vermogen je in te leven in anderen.  Veel winnen en zeer succesvol zijn, vermindert de neiging om anderen serieus te nemen. Dit maakt “winnaars” ook vaak eenzaam.

Bestuurders die aan zelfreflectie doen en ervoor zorgden dat ze kritische medewerkers om  zich heen hebben, houden meer realiteitszin. Hierdoor zouden grote problemen die helaas ook in overheidsland (wethouders Roermond, Vestia en deze week Amarantis) steeds vaker opduiken, voorkomen kunnen worden.