Risk Appetite in 100.000+ gemeenten

Op de gemeentedag 9 februari geeft  Vincent van Arkel  een toelichting op zijn Thesis “risk appetite in 100.000+ gemeenten”.  Hij  deed dit onderzoek als afronding van zijn studie Master Public Management, aan TIAS.

Risk appetite is een nieuw begrip in het risicomanagement. Een term die recentelijk in de nieuwe governance code vertaald werd als risicobereidheid. Bij risicobereidheid draait het om de vraag in hoeverre organisaties bereid zijn bewust en weloverwogen risico’s te nemen om hun doelstellingen te bereiken.

De centrale vraag is of, en in welke mate, gemeenten risk appetite toepassen. Daarnaast wordt er in dit onderzoek gekeken naar de toepassing van integraal risicomanagement.

In het onderzoek is ingezoomd op de vier 100.000+ gemeenten van Gelderland, te weten Apeldoorn, Arnhem, Ede en Nijmegen. Hierbij werd gebruik gemaakt van interviews, analyse beleidsdocumenten en de door Dr. Cienfuegos (2013) ontwikkelde vragenlijsten waarmee de risk maturity van de vier gemeenten in kaart is gebracht.

Conclusies

Naar aanleiding van dit onderzoek zijn de volgende conclusies te trekken:

• Binnen de vier gemeenten krijgt het begrip risk appetite hoofdzakelijk op een financiële wijze vorm. Drie van de vier gemeenten zien het weerstandsvermogen als een uiting hiervan. Uiteraard worden er binnen de organisaties risico’s genomen, ook op strategisch niveau. Dit proces vindt echter ‘in de hoofden’ van mensen plaats en is daarmee impliciet, informeel en niet traceerbaar. Een van de aanbevelingen in dit onderzoek is om dit proces expliciet te maken.
• Op andere vlakken is risk appetite op specifieke onderdelen toegepast. Waar dit bewust gebeurde, was er sprake van formele vastlegging, communicatie, etc. De schaal is echter van dusdanige aard, dat niet gesproken kan worden van brede toepassing van risk appetite binnen het beleidsterrein van jeugdzorg.
• De gemeente Arnhem heeft een sterk ontwikkeld risicomanagement met een brede scope en een integrale aanpak. De drie andere gemeenten hebben een risicomanagement met een vooral financieel karakter. Binnen deze gemeenten is riscomanagement voornamelijk een onderdeel van het Planning & Control- instrumentarium. Hierdoor is de aandacht voor het thema slechts op enkele momenten in het jaar geconcentreerd. Het initiatief daarvoor gaat uit van organisatieonderdelen als Financiën en/of Control, die ook de kennis van het vakgebied beheren.
• Bij drie van de vier gemeenten wordt de koppeling tussen risico’s en doelstellingen niet op een directe manier gelegd. Dit is echter wel een essentieel punt. De achterliggende vraag is namelijk: wat kan het realiseren van mijn doelstelling belemmeren of bevorderen? Het antwoord hierop is dat de risico’s die worden gelopen ook kansen kunnen creëren. Kansen die benut kunnen worden. Hiermee wordt tevens bereikt dat je niet automatisch in de financiële scope terecht komt.

Aanbevelingen

Pas risk appetite als gemeente toe. Met risk appetite is het mogelijk een meer positieve dimensie aan risicomanagement te geven.

Stel bij je riscomanagement daarom de relatie met doelstellingen centraal. Risicomanagement draait boven alles om sturing en zonder doelen heb je geen goed zicht op je belangrijkste risico’s. Aanbevolen wordt om de relatie doelstellingen en risico’s centraal te stellen binnen het gemeentelijk risicomanagement, zoals de normen op dit gebied aangeven. (Coso, 2004, ISO 31000, 2015).

Organiseer vaker een open dialoog over risico’s. Een dialoog waarbij wordt ingezet op het verkrijgen van een reëel beeld op risico’s. Door met stakeholders, college en gemeenteraad vooraf te verkennen welke risico’s zouden kunnen worden geaccepteerd (en dit ook formeel vast te leggen) wordt de legitimatie van de public value-doelstelling beter geborgd. Tevens wordt de verantwoording achteraf door het college minder politiek risicovol.